بررسی ساختاری و مفهومی قرآن کریم در اشعار فیض کاشانی

آیات قرآن کریم در تکوین و تطور باور آن متفکران مسلمان اعم از متکلمان، فیلسوفان، عارفان، ادیبان و شاعران موثر بوده است. بسیاری از فرهیختگان گاهی به عنوان شاهد و قرینه و زمانی فراتر از آن در شکل دادن مبنای کلامی یا فلسفی خود از آیات قرآن کریم استفاده نمودند. اما وجه غالب شخصیت علمی فیض کاشانی جنبه های کلامی، فلسفی و بعضاً عرفانی اوست که طبع لطیف و شاعرانه ی وی نادیده انگاشته شده است. از این رو بررسی ساختاری و مفهومی قرآن در اشعار ملامحسن فیض کاشانی و شناخت دیدگاه های معنوی وی از اهمیت و ضرورت به سزایی برخوردار است. با توجه به تجزیه و تحلیل های بلاغی و کندوکاوهایی که در اشعار فیض صورت گرفت ثابت می شود که وی زیبایی های ساختاری اشعارش را از قرآن کریم وام گرفته است. ملامحسن ابیاتی با مفاهیم و مضامین ناب در باب توحید، معاد، آفرینش انسان، بندگی و ... سرود که گاه به طور صریح یا غیرمستقیم با بهره گیری از آیات و روایات به ذکر صفات ازلی خداوند، هدفمند بودن خلقت، قصص قرآن و ... پرداخته است که در حقیقت بازتابی از چگونگی تأثیرپذیری مفهومی وی از قرآن کریم در اشعارش می باشد. که جملگی حاکی از تسلط شاعر بر آیات قرآن، آموزه های اسلامی و احاطه ی علمی او نسبت به شعر و ادب فارسی و عربی است. اما چگونگی بهره گیری و ترکیب امور معنوی با آرایه های بلاغی متفاوت از قبیل اقتباس، سجع، استعاره مراعات نظیر و ... در موضوعات متعدد از قرآن کریم حاکی از تبحر فوق العاده ی شاعر است که بسان آیینه ای طبع شاعرانه و لطافت روح این حکیم بلند پایه را به طور محسوس به نمایش می گذارد. بعلاوه می توان دیدگاه های نظری، معنوی، عواطف و نقطه نظرات گرانقدر وی را بیشتر شناخت. در حقیقت ملامحسن توانسته علاوه بر انعکاس قرآن در شعر فارسی، بازتاب مفهوم قرآن را در اشعار خویش به صورت هنرمندانه به تصویر کشد. برای انجام این پژوهش از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده و مطالعات صورت گرفته به شیوه ی کتابخانه ای بوده است؛ در کنار آن از سایت های اینترنتی و نرم افزارهای تفسیری مختلف استفاده شده است. واژگان کلیدی: قرآن کریم، فیض کاشانی ، مفهوم، ساختار